[Nettime-nl] Spinoza in het centraal eindexamen filosofie VWO

[Leon Kuunders <leon@kuunders.info>]

(Open) Brief aan de heer dr. Ronald Plasterk, winnaar in 1999 van de
Spinozapremie, nu minister van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. Spinoza
is buiten het eindexamen "rede en religie" gehouden. Belachelijk
natuurlijk, wellicht zelfs een putsch met als doel christelijke normen
en waarden (denk West Indische Compagnie) voorrang te geven boven de
universele ethiek van Spinoza.

Onderschrijf daarom de uitgangspunten van de brief door een e-mail te
sturen naar haije@despinoza.nl, of h.bouwman@amsterdamsespinozakring.nl.

####


Geachte heer Plasterk,


Naar aanleiding van het artikel âWat! Spinoza uit het eindexamen VWO?â
*) dat werd gepubliceerd op 5 april j.l. in het NRC Handelsblad, is het
comitÃ, âSpinoza in het eindexamen VWO!â opgericht dat er naar streeft
deze historische vergissing recht te zetten.


Omdat de begeleidingscommissie Filosofie onder uw verantwoordelijkheid
valt, richten wij ons tot u met het verzoek alles wat binnen uw
mogelijkheden ligt te doen om Spinoza de plaats te geven die hij
verdiend in het centraal eindexamen filosofie.

We hebben daarvoor de volgende argumenten:
1. Het thema voor de komende drie jaar is ârede en religieâ en daarover
heeft Spinoza veel nagedacht en geschreven. Hij was de eerste die een
duidelijke scheiding aanbracht tussen rede en geloof en pleitte voor een
scheiding tussen kerk en staat. Spinoza is bij uitstek de filosoof die
bij dit thema hoort.


2. Spinoza heeft veel aandacht besteed aan de rede, die hij als de enige
leidraad beschouwt voor het vinden van de âwaarheidâ en dus voor het
bereiken van individueel en algemeen welzijn.


3. Het is ons ter ore gekomen dat binnen de begeleidingscommissie âharde
noten zijn gekraaktâ over het wel of niet opnemen van Spinoza in de
examenstof. Als dit het geval is dan zijn er dus binnen de commissie
deskundigen die voor de opname van Spinoza in het examenprogramma waren,
maar die niet voldoende invloed hebben kunnen uitoefenen om deze
historische vergissing te voorkomen.


4. We moeten juist in deze tijd kracht putten uit Spinozaâs rationele,
seculiere filosofie die aan de basis stond van de Verlichting, waar onze
huidige westerse samenleving voor het grootste deel op is gebaseerd.


5. Dit laatste heeft professor Jonathan Israel in twee omvangrijke
studies overtuigend aangetoond: Radicale Verlichting en Enlightenment
Contested. 


6. Er moet een einde komen aan de eeuwenlang voortdurende âdemoniseringâ
en systematische ontkenning van de importantie van Spinoza in de
geschiedschrijving en in het onderwijs.


7. Spinoza is een historische âsupersterâ die zeer ten onrechte
eeuwenlang in Nederland miskend is terwijl hij qua internationale status
en invloed niet voor Vondel, Rembrandt, Michiel de Ruyter, Van Gogh en
Mondriaan onderdoet.


8. De reactie van de commissievoorzitter is niet bevredigend. (nrc: 6
april jl.) Scholen kunnen er weliswaar voor kiezen om Spinoza in het
schoolexamen op te nemen, maar dit betekent dat veel leerlingen van
andere scholen, meest van confessionele aard, onvoldoende of geheel
niets over de belangrijkste filosoof van de Verlichting zullen leren. De
commissie stelt in haar reactie dat Spinoza niet past in een op
'overzichtelijke manier' uitgewerkt examenthema en voegt er badinerend
aantoe: 'net als zoveel andere filosofen'. Zij besluit met de bijna
vijandige opmerking dat Spinoza zeker geen 'persona non grata' is.


9. De staat heeft als hoeder van het algemene belang de plicht om zorg
te dragen voor geschiedschrijving en onderwijs dat op wetenschappelijk
vastgestelde âwaarheidâ is gebaseerd en mag zich niet laten leiden door
gevoeligheden van religieuze minderheden die in Spinoza een atheÃst
zien. Dit laatste dreigt nu wel te gebeuren en hiertegen protesteren wij
met kracht.
 
Wij verzoeken u dus alles in het werk te stellen deze historische
vergissing van de begeleidingscommissie recht te zetten. U kunt dat doen
door opdracht aan de commissie te geven op korte termijn een bijlage te
laten schrijven over de betekenis van Spinoza voor het eindexamen
lesmateriaal ârede en religie'.

Met vriendelijke groet,

Het Comità âSpinoza in het eindexamen VWO!â


Zie voor meer informatie:

1. http://www.beteronderwijsnederland.nl/?q=node/2282

2. Actiecommitee www.amsterdamsespinozakring.nl

3. over Spinoza http://www.despinoza.nl


####


*)


2007-04-05: Wat! Spinoza uit het eindexamen vwo?

UIT: NRC Handelsblad

DOOR: Nanne Bloksma e.a.


Het is verbijsterend dat de begeleidingscommissie Filosofie voor het
voortgezet onderwijs Spinoza in de ban heeft gedaan. Wie jongeren wil
onderwijzen kan niet om Spinoza heen, betogen Nanne Bloksma e.a.

Het is een grof schandaal. Spinoza, onze grootste vaderlandse filosoof,
is te licht bevonden voor het eindexamenvak filosofie voor het vwo. De
komende drie jaar, waarin het actuele onderwerp rede en religie op het
eindexamenprogramma staat, wordt de toekomstige intelligentsia van ons
land zijn grootste filosoof onthouden. En het thema komt de volgende
tien jaar waarschijnlijk niet meer terug. Hoe kan dat? Hebben christenen
weer toegeslagen of is er sprake van verregaande wetenschappelijke
nalatigheid? De laatste mogelijkheid sluiten wij eigenlijk uit.

Twee weken geleden was er voor alle filosofiedocenten van het vwo een
bijscholingsdag over dit thema. In de inleiding werd een plaatje getoond
van het omslag van de nieuwe lesmethode voor leerlingen en docenten.
Zeven hoofden prijkten op de cover. Onmiddellijk een kreet uit de zaal:
Waarom staat Spinoza er niet tussen? Doodse stilte. Reactie van de
inleider: tsja, de commissieleden hebben een keuze moeten maken. Snel
vervolgde hij zijn verhaal. In de pauze verklaarde de inleider ons onder
vier ogen, zonder toelichting: er zijn in de commissie harde noten
gekraakt over Spinoza.

Als er harde noten over Spinoza zijn gekraakt, dan kan dat niet anders
betekenen dan dat er grote onenigheid was over het wel of niet opnemen
van Spinoza in het lesprogramma. En dan is het ons duidelijk uit welke
hoek de wind waait. In de christelijke canon voor de vaderlandse
geschiedenis komt Spinoza niet voor. Deze jood heeft in zijn Tractatus
theologico-politicus en de Ethica volgens zijn christelijke critici in
de zeventiende eeuw hun Christus nog een keer gekruisigd. En dat staat
vandaag de dag bij naar fundamentalisme neigende christenen nog voor de
geest.

Is dit niet wat ver gezocht in zon verlicht land als Nederland? Het kan
niemand zijn ontgaan dat het religieuze klimaat hier aan het opwarmen is
en het is goed voorstelbaar dat een Spinoza daarin wordt kaltgestelt.
Afgezien van de opmars van christenen in de politiek zal de religieus
geÃnspireerde actie van de zeer katholieke Maria van der Hoeven als
minister van Onderwijs nog velen voor ogen staan. Zij initieerde het
Intelligent Design-debat. De verontwaardiging onder wetenschappers was
groot. Niettemin heeft de Koninklijke Academie van Wetenschappen, om
gelovigen in ons land tegemoet te komen, er een heuse debatsessie over
georganiseerd. Dat was nog niet zo lang geleden volstrekt ondenkbaar.
Maar misschien slaan wij de plank geheel mis als wij de christenen
verdenken van manipulatie binnen de commissie. Is het wellicht mogelijk
dat de leden van de commissie uit onnozelheid of nalatigheid Spinoza
buiten het lesmateriaal hebben gehouden? Hier zij herinnerd aan de
oratie van Jonathan IsraÃl toen hij een paar maanden geleden aan de
universiteit van Rotterdam een eredoctoraat in ontvangst nam voor zijn
verdiensten op het gebied van de studie naar de rol van Spinoza in de
Verlichting in Europa. Hij uitte bij die gelegenheid harde kritiek op
politici en onderwijsdeskundigen omdat zij Nederlands verlichte verleden
lieten verslonzen. En de schaal van onnozelheid en nalatigheid groeit
nog steeds, hield deze buitenlander zijn academisch gehoor voor.

Maar kan een commissie van vooraanstaande filosofen door onnozelheid of
nalatigheid Spinoza over het hoofd zien? Dat is onvoorstelbaar. De
begeleidingscommissie Filosofie voor het voortgezet onderwijs heeft
oud-minister Van der Hoeven een voorstel gedaan waarin Spinoza bewust is
weggelaten. Zij was het ook die in november 2006 de NWO Spinozapremies
uitreikte, en dit in haar begeleidende toespraak de belangrijkste
jaarlijkse gebeurtenis in wetenschappelijk Nederland noemde. Zij ging er
ook prat op veel spinozisten te kennen omdat zij met hen had
samengewerkt. Waarom dan dit voorstel met deze omissie goedkeuren? Wie
voorstelt de jongeren in hun examenjaar tot het thema religie en rede te
verplichten, moet onmiddellijk aan Spinoza hebben gedacht, onze
vaderlandse filosoof die op grootse wijze door Israel is beschreven als
dà architect van de Europese Verlichting. En wie jongeren wil
onderwijzen over rede en religie kan niet om de Verlichting heen, dus
ook niet om Spinoza. Hij is de belichaming van de rede en de filosoof
met het mooiste rationele godsconcept in de geschiedenis van het
filosofische denken. Dat de meeste mensen de voorkeur geven aan het
geloven in de God van de Openbaring is begrijpelijk, maar Nederlands
toekomstige intellectuele elite mag Spinozas God van de rede niet worden
onthouden. Dat is ronduit een schandaal.

Dus dient er razendsnel bij de Vereniging Het Spinozahuis een verzoek te
worden ingediend om een van haar Spinozaspecialisten een addendum te
laten schrijven om de net verschenen onvolledige lesmethode aan te
vullen. Spinoza in een bijlage? Het is niet anders: de rede zit weer op
de achterste bank.

Info: Dr. Nanne Bloksma is medisch bioloog. Dr. Ton de Kok is oud-Tweede
Kamerlid voor het CDA en thans docent Levensbeschouwing aan Fons Vitae.
Drs. Miriam van Reijen is voorzitter van de Vereniging Filosofie Onderwijs.

______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).