[Nettime-nl] Ippolita Collectief: Internet: De democratische Illusie I-06

[Patrice Riemens <patrice@xs4all.nl>]

Ippolita Collectief
Internet: De Democratische Illusie.

Hoofdstuk I
In het tijdperk van de sociale media

------------------
(vervolg van I/05)


Politiek van de digitalisering, digitalisering van de politiek

Een indringende kritiek van de totalitaire ambities van Google kan 
makkelijk ook op Facebook toegepast worden. De kampioen informatie 
verovering van gisteren is zelfs bijkans van zijn a-propos gebracht door 
de tegenwoordige virtuoos in het vak sociale controle. Of het nou gaat 
om hoe Gmail reclames aan Jan en alleman verslijt, hoe GoogleMaps zowat 
alles overal in kaart brengt, of het succes van de Chrome browser, dat 
van Android bij mobiele telefoons, of zelfs wat meer controversieel 
projecten zoals GoogleBooks (waar uitgevers niet echt blij mee waren) … 
al deze prestaties lijken wel in het niets te vallen in vergelijking met 
de wijze waarop Facebook er in geslaagd is om zijn methode van sociale 
controle door zowat iedereen geaccepteerd te krijgen. Aan het einde van 
de dag lijkt het wel of je Google zou kunnen zien als ’n soort nazaat 
van de Verlichting, strevend naar een universeel weten. Google zit dan 
aan de vrijzinnige, liberale kant van het spectrum. Facebook, aan de 
andere kant, en afgezien van het permanent gezwatel die het herbergt, is 
wat dat betreft vlees nog vis. Maar als je kijkt naar diens politiek 
achtergrond is het 100% reactionair!

Dat neemt niet weg dat de sociale media wel een belangrijke rol hebben 
gespeeld in de Iraanse opstand van 2008 en zo ook in de Arabische Lente. 
Facebook is ook heel nuttig geweest voor de Spaanse ‘Indignados’, 
Twitter en Foursquare waren dat voor de Occupy Mouvement. Deze 
proprietary platforms (en ook andere) zullen vast en wel bij volgende 
opstanden weer gebruikt worden, en dat zijn revoltes voor de vrijheid 
die wij steeds talrijker wensen. Maar dat betekent nog niet dat er ’n 
een op een verband bestaat tussen sociale media en democratie, vrijheid 
en  gelijkheid. Mensen maken de revolutie, niet de instrumenten die zij 
daarvoor gebruiken! De Wikileaks affaire, sommige acties van Anonymous 
alsmede de controverses die daaruit voortvloeiden hebben ten overvloede 
aangetoond dat regeringen en andere machtsinstanties is staat zijn om 
elke beweging die hun niet zint en/of bedreigt te onderdrukken. En dat 
is vooral het geval als het om acties gaat die zich direct afspelen in 
het digitale domein.

Heel weinig sociale media platforms kunnen als vrij, autonoom en 
zelfbestuurd beschouwd worden. Wij kunnen, om onze autonomie te 
vergroten er soms gebruik van maken, of zelfs nieuwe opzetten. Maar dat 
verandert niets aan het feit dat geen enkel commercieel bedrijf ons een 
vrije en gelijke werelds op een gouden schaal gaat aanbieden, en dat ook 
nog gratis? We dachten ’t niet!

Hoe een technologie gebruikt wordt hangt helemaal van de mensen af. Op 
zichzelf genomen garandeert de technologie niets. Dit is de reden waarom 
wij altijd ons meer de vraag gespeeld hebben naar het ‘hoe’, en minder 
naar het ‘wat’. Of wat nauwkeuriger gezegd: het gaat ons om de manier 
waarop technologische instrumenten ontwikkeld worden, en vervolgens 
naargelang de manier waarop er gebruik van wordt gemaakt, aangepast 
worden, en aan de andere kant hoe individuen en groepen zichzelf aan 
deze instrumenten aanpassen en daarmee hun gedrag veranderen. En ons 
oordeel hangt bovendien samen met een opvatting die veder gaat de 
sociale media en die in wezen geldt voor alle sociale verschijnselen, 
namelijk dat er een duidelijk verband moet bestaan tussen doel en 
middellen.

Wij zitten namelijk midden een ‘anthropotechnisch keerpunt’. De situatie 
is kritiek, en al is het geen toeval dat wij op dat punt zijn beland, 
het gaat ook niet om iets dat wij nog nooit hebben meegemaakt. Als je de 
discussies in de tech scene volgt over iPhone, iPad, Android, Windows 
10, Facebook of Twitter moet je soms lachen om de onnozelheid van zowel 
gewone gebruikers als die van technofreaks en andere ‘goeroes van het 
Internet’ [*]. In Italië, het land waar Ippolita vandaan komt, ga men in 
dat geval wel lachen als een boer met kiespijn. Daar, aan de andere kant 
van de Alpen, heeft men altijd al door gehad dat zogenaamde 
democratische instituties niet per se samengaan met het eerbiedigen van 
de burgerrechten. Het het zullen evenmin de machines van een 
multinationale onderneming zijn die voor ons een wereld van vrijheid 
zullen openen, hoezeer ze ook beweren dat zij geluk en vooruitgang 
brengen, kosteloos. Italië, het enig Mediterraans land dat lid is van de 
G8, heeft zich wel weer eens onderscheiden als laboratorium voor 
toekomstige politieke praktijken. De Vijf Sterren Beweging, ontstaan 
vanuit het blog van een privé-persoon (wij zullen er later nog op 
terugkomen), heeft een kwart van de stemmen behaalt bij de verkiezingen 
van 2013. Tegenwoordig presenteert het zich als een veranderingsmacht en 
verdedigd op bepaalde gebieden dezelfde standpunten als die worden 
aangehangen door digitale bewegingen die beweren ‘de 99%’ te 
vertegenwoordigen (Indignados, Occupy Wall Street, Piratenpartijen).

De politiek is nu al technocratisch. Ideeën over technologische 
democratie dankzij Web 2.0 tools, of wat dan ook zij, kunnen deze trend 
alleen maar versterken. Maar wie ontwikkelt en beheert deze tools? En 
hoe zouden de door anarcho-capitalisten betaalde aanhangers van ‘nerd 
supremacy’, berouwvolle militairen, technocratische geeks of 
voortvluchtige klokkenluiders ooit de strijd om de vrijheid kunnen 
aansturen? De tragische lotgevallen van Manning, Assange, Snowden en 
vele anderen zijn alleen maar de eerste afleveringen van een saga die 
rijk aan schendingen van de burgerrechten belooft te worden. Maar 
vooral: enthousiasme en technisch kunnen zijn niet genoeg om tot juiste 
beslissingen te komen; met elkaar overleggen, ethiek en ook esthetiek 
zijn geen ‘technische’ kwesties. De beste algoritmen brengen niet 
‘automatisch’ een betere wereld tot stand. En radicale transparantie is 
een totalitaire nachtmerrie, punt.


De tweelingbroer van de participatie-mythe: “Wij zijn de 99%!”

Digitaal activisme behoort tot het mythe van massale on-line 
participatie. En het zelfde geldt voor verhalen over “revoluties door 
middel van sociale media”. Het is vanzelfsprekend dat mensen gebruik 
maken van wat ze aan instrumenten in huis hebben om met elkaar te 
communiceren, en nogmaals, het is precies wat bewegingen die zo van 
elkaar verschillen als die van de Arabische Lente (en dan met name in 
Egypte), de 15-M in Spanje [aka ‘Indignados’ -PR], of Occupy, ook doen. 
Maar wij willen de nadruk leggen op een aspect van deze bewegingen die 
er veel eerder was dan het vertoog over “digitaal verbonden netwerken”. 
Of zoals Paolo Gerbaudo het formuleerde:

(Sociale media hebben sterk bijgedragen aan het ontstaan van een 
‘choreografie van de samenscholing’, van een proces waarbij de openbare 
ruimte symbolisch heringericht wordt op een manier die het fysiek dicht 
bij elkaar komen mogelijk maakt van menigtes die anders verspreid en 
geïndividualiseerd zijn) [1,**]

De vraag is dan om er achter te komen hoe deze media zulke ‘fysieke’ 
consequenties konden hebben. Hoe, binnen dit modern theater die Web 2.0 
heet, verschillende technische lagen tot dit soort orkestratie hebben 
kunnen leiden? Hoe zijn sommigen van deze bewegingen, die aangeven 
leiders noch hiërarchie te kennen, erin geslaagd om inspanningen te 
verdelen door de individuele emoties  te kanaliseren en ze zo te doen 
samensmelten in een stemmige sociale choreografie? Door de gebruikelijke 
nadruk op de organisatie opzij te schuiven en voorrang te geven aan het 
beheer van de emoties! In die omstandigheden zijn het degenen die het 
technisch aspect van de sociale media netwerken en die de stroom aan 
informatie kunnen controleren die de echte aanjagers zijn. En dat is 
weer het kenmerk van een technocratie! De keuze van een platform is 
daarbij evenmin neutraal. De Vijf Sterren Beweging gebruikt hiervoor de 
server waar BeppeGrillo.it op draait, dat wil zeggen de blog van de 
oprichter - om maar wat te noemen. De Duitse Piraten Partij dringt op 
het gebruik van LiquidFeedback aan. Met andere woorden: de technische 
procedures die gebruikt worden voor het publiceren en delen van de 
informatie zeggen heel veel over de manier waarop macht tot uitdrukking 
komt in dit soort ‘digitale’ bewegingen.

(wordt vervolgd)


----------------

[*] I know, ik was er een van - tenminste zo werd ik voorgesteld, samen 
met Barbara Strebel en Heath Bunting, op een van de vroege ‘Multimedia’ 
mega-events, in Geneve, meer dan 20 jaar geleden … (PR)

[1] Paolo Gerbaudo, Tweets and the Streets : Social Media and the 
Contemporary Activism. London: Pluto Press, 2012
[**] De nachtmerrie van een vertaler is een citaat vertaald uit een 
andere taal, en waar zij/hij geen toegang heeft tot het origineel werk - 
meestal omdat het een boek is, artikelen en zo staan heel vaak wel 
online. Het ‘telefoon effect’ steekt dan op.
Zo ook hier, maar er is een interview met PG waarin hij ongeveer 
hetzelfde zegt, zelfs uitgebreider:
http://www.tacticalmediafiles.net/articles/3600/Paolo-Gerbaudo_-Tweets-and-the-Streets_-Social-Media-and-Contemporary-Activism

Lees alles, dan wel vanaf de 6e vraag (“J: How does your book expand 
upon …”)



______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).