nettime-nl: NAP "Electronische snelweg" en "Publiek Domein 2.0"

[Arie Dirkzwager <aried@xs4all.nl> (by way of Eric Kluitenberg)]

        Vrijdagavond 17 april organiseerde "de Waag" in Paradiso een publiek
debat tussen genodigde deskundigen over het "Publieke Domein" en het recente
"Nationaal Aktie Plan" van de regering. Ik was daarvoor als
vertegenwoordiger van de Digitale Burgerbeweging (DB-NL, zie
http:/www.db.nl) uitgenodigd. Marleen Stikker leidde het debat door steeds
per onderwerp genodigden die er naar haar mening iets aan konden bijdragen
het woord te geven. Daar hoorde ik blijkbaar niet toe, wat me gezien de
gekozen insteek en geselecteerde onderwerpen niet verbaasde. Deze sloot
volgens mijn perceptie nauw aan bij de wijze waarop ook op politiek niveau
over de "Electronische Snelweg" gedacht wordt. Typerend was dat in het
middagprogramma geheel gewijd was aan "browsers", de user-interface met het
World Wide Web en dat aan aktieve bijdragen van de burger aan discussies
(informatie) op het Internet, en aan de daarvoor nodige user-interface,
nauwelijks aandacht geschonken werd. Ik wil daarom vanuit de optiek van de
"Digitale Burger" (en daarom gaat het toch uiteindelijk - dat is het
"publiek" in dit "domein", dat zijn de gebruikers, dat zijn wij allen) toch
nog enig commentaar leveren dat m.i. voor overheid en politiek van belang is
om toekomstgericht beleid te ontwikkelen en in verdere discussies en
adviezen aandacht behoeft. Ik sluit daarvoor aan bij het eerste  hoofdthema
voor het debat zoals door de Waag ("Maatschappij voor oude en nieuwe media")
is aangedragen.

1. "Democratische toegang tot informatie als burgerrecht versus de
rechtvaardige bescherming van auteursrechten".

        "Toegang tot" suggereert dat het gaat om het kennisnemen van geboden
"informatie", iets wat via krant, TV, en radio ("oude media") ook reeds
mogelijk is, de enige aktiviteit/vrijheid van de burger is keuze van krant
of station, selectief lezen cq. "zappen". Wat radio en TV betreft wordt hij
daarbij tijdens dit "kennisnemen" gedwongen ook van tussengeschoven
reclameboodschappen kennis te nemen. In deze benadering is het enige
"nieuwe" van het Internet ("nieuwe media") dat de "informatie" als web-sites
met links aangeboden wordt en de burger inplaats van te "zappen" kan
"surfen" of "browsen" met behulp van een "browser" (en uiteraard dat het
voor iedere burger erg gemakkelijk is informatie "op het net te zetten"
-eventueel "illegaal"(?) gekopieerd- dat wordt met "oude media" als
referentiekader als problematisch gezien).
        Daartegenover moet het recht op "informationele zelfbeschikking" van
de burgers (o.a. "auteurs" en "verspreiders") beklemtoond worden en het
recht om daarbij van alle mogelijkheden die moderne ICT biedt (o.a.
Internet, de "electronische snelweg") vrijelijk gebruik te maken. Dit
impliceert veel meer dan "recht op toegang", belangrijker dan dit recht is
het recht zelf te beslissen of, hoe, en in hoeverre men informatie waarover
men beschikt aan anderen bekend maakt - eventueel in kostenloos kopieerbare
vorm geschikt voor verdere verspreiding.
        Dit impliceert ook een grote (maatschappelijke) verantwoordelijkheid
van ieder die over informatie beschikt of deze produceert - eigenbelang en
maatschappelijk belang kunnen hierbij op gespannen voet staan - het is een
politieke keuze om vooral de maatschappelijke belangen te bevorderen.
        Tijdens het debat werd van de kant van het bibliotheekwezen er op
gewezen dat in het kader van de "rechtvaardige bescherming van
auteursrechten" bibliotheken belemmerd worden in het electronisch
publiekelijk beschikbaar stellen van informatie en dat het politiek beleid
gericht is op het met regels en wetgeving (kunstmatig) behouden (en
bevorderen) van "informatieschaarste" omdat iets wat niet "schaars" is ook
geen economische waarde heeft - een beleid wat m.i. een positieve
ontwikkeling van de maatschappij ernstig belemmert.
        Hierbij moet opgemerkt worden dat ieder die over informatie beschikt
zelf kan bepalen hoe "schaars" die informatie is - beveiligde software die
door leveranciers alleen ontsloten wordt voor betalende licentiehouders is
daarvan een voorbeeld.
        Uiteraard dient diefstal, ook van informatie, wettelijk strafbaar te
zijn - maar iemand die zijn auto of fiets zonder slot en eventueel met
draaiende motor op de openbare weg achterlaat heeft weinig recht van spreken
- het feit dat men dat vroeger in zijn besloten dorpsgemeenschap gerust kon
doen verandert daar niets aan als dit dorp uitgroeit tot een grote stad met
bijbehorende criminaliteit. Men zal zich aan de ontwikkelingen moeten
aanpassen, ook als deze technologisch zijn.
        Voor wat betreft het maatschappelijk belang lijkt het me niet
onzinnig om wetenschappelijke onderzoekers verbonden aan uit
gemeenschapsgelden gefinancierde universiteiten wettelijk te verplichten de
informatie die zij produceren kostenloos in publicaties breed ter
beschikking te stellen - dit is onder wetenschappers al eeuwen gebruikelijk
maar neemt af onder druk van de mogelijkheid vindingen commercieel uit te
buiten zolang de verworven informatie "schaars", voor anderen niet vrijuit
toegankelijk is en gebruikt mag worden.
        Gezien het belang dat de huidige politiek aan economie en commercie
hecht, en een beleid dat er op gericht is dat universiteiten zichzelf zoveel
mogelijk gaan bedruipen, lijkt dit voorlopig niet haalbaar. Het is echter
m.i. wel iets waarvoor burgers op democratische wijze politieke druk zouden
moeten uitoefenen.

        Samenvattend: Vraag van de overheid een beleid dat het recht op
informationele zelfbeschikking (opnemen en verspreiding van "informatie")
van alle burgers beschermt en een beleid dat bevordert dat alle burgers dit
recht uit kunnen oefenen met gebruikmaking van geavanceerde ICT (Informatie
en Communicatie Technologie). Laat de overheid een beleid voeren om
schaarste, niet alleen materiele maar ook informationele, te bestrijden, ook
al zou dit (op den duur) het einde betekenen van het profijt dat de "haves"
hebben (ten koste van de "have nots"?) zolang schaarste bestaat, en ook al
zou dit (op den duur) het einde betekenen van een economie die op
(rechtvaardige verdeling en beheersing van) schaarste berust.

        Het laatste thema dat de Waag in het debat aan de orde stelde was
"Publiek Domein 2.0 en het publieke mediabestel".

        Hierbij werd door deelnemers de zorg uitgesproken over de kwaliteit
van de informatie die beschikbaar komt, enerzijds als schaarse bandbreedte
over verschillende informatie aanbieders verdeeld moet worden (welke
zendgemachtigden krijgen hoeveel zendtijd?), en anderzijds wanneer iedereen
naar eigen goeddunken via Internet "informatie" kan verspreiden. Voor wie
zich nog orienteert aan "oude media" kan gedacht worden aan begrippen als
"kwaliteitskrant" en "kwaliteitsomroep" en toewijzing van zendtijd op grond
van "kijkcijfers" gecombineerd met wantrouwen betreffende het
kwaliteitsgevoel van de "kijkende" meerderheid van burgers.
        Ook hier is echter "informationele zelfbeschikking" zonder
"bevoogding" of (vrijwel onontkoombare) commerciele druk het fundamentele
recht van iedere burger en schaarste het probleem dat om een oplossing vraagt.
        Er is echter meer aan de hand: hoe kan de burger in de overvloed aan
informatie (naar eigen inzicht) het kaf van het koren onderscheiden? Sommige
"informatie" is tendentieus of zelfs onbetrouwbaar of vals, andere
"informatie" is betrouwbaar en waar. Hoe kunnen we bevorderen dat elke
burger zich in die gemeenschappelijke informatieomgeving waaraan ieder zijn
bijdrage kan leveren een goed oordeel kan vormen?
        Een belangrijk gegeven voor die burger is dan uiteraard uit welke
bron de informatie afkomstig is, wie de "informatie" publiceerde (op het net
plaatste), hij kan zich zelf dan een oordeel vormen over de betrouwbaarheid
van de verschillende bronnen. Professionele (journalistieke) bronnen kunnen
(en moeten) daarbij een belangrijke rol spelen - het moet in dat verband
toegejuicht worden dat verschillende omroepen en kranten zich op Internet
manifesteren en hun informatie daar breed beschikbaar stellen: zij zijn
burgers die professionals zijn wat betreft informatie verzameling,
verwerking, en presentatie.
        Op zich is dat echter niet genoeg om de groei van een kwalitatief
goede gemeenschappelijke (Internet) informatieomgeving te garanderen.
Versplintering in web-sites met verschillende signatuur en (politieke,
levensbeschouwelijke) richting, elk met hun eigen bias, dreigt, zodat de
burger met zijn browser toch door de bomen het bos niet meer kan zien als
hij, al surfend van de ene naar de andere site, poogt zich al vergelijkend
een eigen oordeel te vormen. Voor het huidige WWW en de huidige browsers is
het kenmerkend dat de eigenaar/auteur van een web-site bepaald welke
informatie  en welke links daarop beschikbaar zijn en in hoeverre een
"bezoeker" van die site daar informatie aan kan toevoegen, een weinig
democratisch model als men het Internet met zijn web-sites als "publiek
domein" beschouwd. Een andere user-interface met het World Wide Web is nodig.
        Browsers zouden de mogelijkheid moeten bieden om op een site die men
bezoekt een link te plaatsen naar (kritisch) commentaar dat men op het
gebodene heeft, bijv. bij wijze van voetnoot in de op die site
gepresenteerde informatie (tekst). Dit biedt volgende bezoekers op hun beurt
relevante informatie die hen behulpzaam kan zijn om zich direct een oordeel
over het gebodene te vormen. Uiteraard zou de bezoeker bij zo'n link direct
te zien moeten krijgen wie hem heeft toegevoegd, wat de "bron" is, zodat hij
kan beslissen of hij de achterliggende informatie zal raadplegen. Dit opent
bijv. de mogelijkheid dat journalisten en commentatoren van verschillende
signatuur elkaar publiekelijk bekritiseren en corrigeren op de plaats en
site zelf waarop ze commentaar hebben.
        Op deze wijze zou het Internet kunnen uitgroeien tot een
(democratische, niet autoritaire) educatieve faciliteit. "Informatie" heeft
pas betekenis in het conglomeraat van kennis, oordelen en opinies dat een
individue zich in de loop van zijn ontwikkeling vormt, niet in de laatste
plaats door van de kennis, oordelen en opinies van anderen kritisch kennis
te nemen en in "conversaties" de eigen opvattingen te toetsen aan en te
laten beoordelen door anderen. In het traditionele onderwijs is dit
(vergelijkbaar met de "oude media") georganiseerd als een (voornamelijk
one-way) interactie van de docent met zijn studenten/leerlngen met weinig
aandacht voor de (educatief minstens zo belangrijke) interacties tussen
studenten/leerlingen onderling. Bij huidige ontwikkelingen om Internet te
gebruiken voor "tele-leren" wordt nog steeds teveel van dit traditionele
model uitgegaan ("oude media").
        Het Internet kan -met een goede user-interface voor het WWW- een
educatieve faciliteit zijn met een impact die veel groter is dan die van
traditionele "onderwijs"vormen, een aantrekkelijke en natuurlijke omgeving
voor zelfstandig leren, niet "schools" maar meer op de manier waarop
kinderen leren en groeien voordat ze "naar school moeten". Wat de overheid
betreft zie ik hierbij geen andere taak dan het met subsidies krachtig
stimuleren van de ontwikkeling van de daarvoor noodzakelijke software-matige
infrastructuur met het vertrouwen dat deze zal bijdragen aan de bevordering
van een geengageerde participatie van elke "burger" aan die maatschappelijke
aktiviteiten waarin hij geinteresseerd is en waaraan hij een positieve
bijdrage kan leveren (politiek, wetenschap, kunst, welzijnswerk, zorg voor
het millieu, en andere zaken). Om hier ruimte voor te scheppen en enige
behoefte aan te laten ontstaan is het wellicht geen slechte policy om minder
steun te verlenen aan instanties en organisaties die slechts verleidelijke
afleidende "informatie" op de markt brengen die dient tot gemakzuchtig
passief vermaak van wat een aktieve burger zou kunnen zijn.

        Tenslotte: tijdens het debat kwam ook nog de recentelijk door de
kamer na een brief van de BVD aangenomen aftap-wetgeving ter sprake. Maurice
Wesseling (xs4all) resumeerde de bezwaren daartegen  en sprak de vrees uit
dat privacy bedreigende encryptie-reguleren de volgende stap zou zijn. Hij
betreurde het dat in Nederland blijkbaar geen effectieve lobby bestaat om
bij de overheid voor burgerrechten in verband met Internet op te komen. Hij
vergeleek dit met America waar o.a. EEF een krachtige en invloedrijke
organisatie is evenals GILC, organisaties die niet alleen op nationaal
niveau invloedrijk zijn, o.a. richting overheid en rechtspraak, maar ook, in
samenwerking met nationale "digitale burger organisaties, internationaal
aktief zijn en misstanden wat betreft overheidsbeleid t.a.v. Internet met
akties en lobbying (dikwijls met succes) probeert te voorkomen. In Nederland
hebben we de "Digitale Burgerbeweging Nederland" die krachten probeert te
bundelen. Daarom tot slot een oproep om aktief deel te nemen aan het werk
van DB-NL, niet alleen in (vrijblijvende) discussies, maar ook door
persoonlijke inzet die zoden aan de dijk zet. Het spreekt vanzelf dat
daarbij ook andere (mogelijk belangrijker) zaken aan de orde gesteld worden
dan waarover ik in deze message schreef.

Arie Dirkzwager, voorzitter DB-NL (http:/www.db.nl)


Prof.Dr.A.Dirkzwager,
Educational Instrumentation Technology,
Computers in Education.
Huizerweg 62,
1402 AE Bussum,
The Netherlands.
voice: x31-35-6933258
FAX: x31-35-6930762
E-mail: aried@xs4all.nl

{========================================================================}
When reading the works of an important thinker, look first for the
apparent absurdities in the text and ask yourself how a sensible person
could have written them."  T. S. Kuhn,  The Essential Tension (1977).
============================================================================
Accept that some days you are the statue, and some days you are the bird.


--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.