[Nettime-nl] michael bauwens: peer to peer en de nieuwe feodaliteit (Modified by Geert Lovink)

["Michel Bauwens" <michelsub2004@gmail.com>]

http://www.6minutes.be/NL/Artikel.aspx? 
ArtikelID=8082&RubriekID=34&UserID=23

(voor meer in het Nederlands, dankzij de goede zorgen van Bas Reus et  
al, zie http://blognl.p2pfoundation.net )

Peer to peer en de nieuwe feodaliteit
Door Michel Bauwens

De slavernij als systeem was gebaseerd op een zeer directe uitbuiting  
van mensen zonder rechten, zonder familie, en werd gekenmerkt door een  
negatieve bevolkingsgroei, vooral in de omliggende gebieden. Het was  
tezelfdertijd relatief onproductief, maar een maximale meerwaarde kon  
hiervan gebruikt worden door de Romeinse heersers die toch een  
bloeiende cultuur konden uitbouwen. Hiervoor moest het Rijk constant  
groeien, om verse mensen-als-grondstoffen te vinden. Op een bepaald  
ogenblik wordt de prijs van zo'n extensie groter dan wat het bijbracht.  
Dan komt het systeem in crisis en wordt het eventueel door een ander  
rijk vervangen of overgenomen door de omliggende 'barbaarse' volkeren.  
Maar het kan dus alleen extensief, in de ruimte groeien, en niet in  
intensiteit, want je kunt nu eenmaal geen autonomie geven aan slaven.

Van slaven tot lijfeigenen
Maar dat is precies wat de nieuwe Germaanse invallers deden. De slaven  
werden bevrijd tot lijfeigenen, en de productie werd gelokaliseerd rond  
het domein. De feodaliteit was daardoor productiever, omdat lijfeigenen  
een vast gedeelte van hun productie konden houden, families konden  
stichten, en geen monetaire belasting moesten betalen. Het leven was  
dus beter voor de onderlaag, maar voor de nieuwe heersers was een  
relatief kleiner gedeelte van de meerwaarde aanwezig, en zeker in de  
eerste fase van de feodaliteit zien we daardoor een mindere  
cultuurontwikkeling.

De droom van de intensieve groei
Wat gebeurt er vandaag? Na de val van de socialistische-centralistische  
staten in 1989, heeft het huidige systeem zijn maximale reikwijdte  
bereikt. Er is geen niet-kapitalistische sfeer meer, of althans geen  
sfeer die niet onder de invloed ervan staat. Hoewel er nog zeker  
gebieden zijn die economisch ontwikkeld zouden kunnen worden, gebruikt  
de huishouding van het huidige systeem reeds 'twee planeten', en,  
willen China en India pariteit halen, dan zijn vier planeten nodig. De  
ecologische limiet is dus al overschreden, en we mogen niet alleen de  
globale verwarming verwachten, maar ook een einde aan goedkope energie  
en een groeiende schaarste aan grondstoffen. M.a.w. het wereldsysteem  
bereikt een limiet aan zijn 'extensieve' groei in de ruimte. De grote  
droom is uiteraard om die extensiviteit te vervangen door intensieve  
groei, met name in de immateriële sfeer van het kenniskapitalisme en de  
'ervaringseconomie'.

Maar hier wringt nu het schoentje. De immateriële sfeer is immers  
gekenmerkt door zeer lage reproductiekosten, door een virtuele  
overvloed van immateriële goederen. Innovatie wordt sociaal, een  
kenmerk van het netwerk, en minder en minder een functie van interne  
R&D en individuele entrepreneurs. We zien het ontstaan van een nieuwe  
productiemethode, "peer production", en van participatieve platformen  
(het Web 2.0 als "business model") waar de waarde gecreëerd wordt door  
de gebruikers, wiens attentie als schaars goed verkocht wordt aan de  
adverteerders. Bedrijven passen meer en meer crowdsourcingen  
co-creatietoe.

De nieuwe feodale productie
Net zoals het einde van het Romeinse Rijk zien we een reconfiguratie  
van beide klassen. Kenniswerkers zijn nu autonomer en beschikken over  
hun eigen productiemiddelen, terwijl de intelligente delen van het  
kapitaal intellectueel eigendom verzaken om platformbouwers te worden.  
(In het Romeinse Rijk werden de slavenhouders de nieuwe feodale  
heersers, en de slaven werden lijfeigenen).

Nog merkwaardiger is dat we net zoals in de feodaliteit een  
herlokalisatie van de productie kunnen verwachten. Niet alleen kennen  
de productiemiddelen een zelfde ontwikkeling als de computer, naar  
miniaturisatie (rapid manufacturing and tooling, desktop manufacturing,  
personal fabricators), maar gezien het komende einde aan goedkope  
energie en grondstoffen, worden de voordelen van globale productie  
relatief teniet gedaan.

Accumulatie van immateriële waarde
De verwachte combinatie is dus de volgende, niet de Kerk en het Domein,  
maar globale-lokale open design gemeenschappen (zoals het open source  
model van Linux), gecombineerd met lokale productie. Niet een ethiek en  
spiritualiteit die ondergeschikt is aan de macht, zoals in het  
Imperium, of een ethiek ten dienste van de winst, maar een maatschappij  
en macht, die net zoals in de feodaliteit, ondergeschikt is aan de  
ethiek en de spiritualiteit, in ons geval gedreven door de immateriële  
noden en de transparantie effecten van een digitale en participatieve  
samenleving.
Een maatschappij ook, waarvan het zwaartepunt niet de materiele  
accumulatie is, dat kan gewoon niet langer, maar de accumulatie van  
immateriële waarde (wat ook het geval was in het feodale Christendom,  
en niet in het Imperium). Hoewel materiele productie natuurlijk blijft  
voortbestaan, is zij niet langer de kern van de samenleving (ook dat  
was het geval in de feodaliteit, waar de Kerk door giften een derde van  
de gronden beheerde, en een kwart van de mannelijke bevolking voltijds  
aan zijn spirituele vervolmaking werkte). De logica van de nieuwe  
samenleving zal dus gedreven worden niet door de schaarstelogica van de  
markt aan materiele goederen, maar door de 'peer to peer logica' van de  
immateriële sfeer.

We staan nog maar aan het prille begin van die evolutie, maar ze lijkt  
wel onvermijdelijk.

Er zijn natuurlijk ook wel fundamentele verschillen. De analogie met  
het feodalisme geldt vooral de vorm en de logica van een transitie van  
een extensieve ontwikkeling naar een intensieve ontwikkeling, die een  
verandering noodzaakt van de fundamentele logica van de samenleving.

Het partnership principe
Maar de nieuwe peer to peer samenleving is ook verschillend van de  
feodaliteit. Als de kernlogica van de immateriële ontwikkeling en  
accumulatie geld de "peer to peer" logica, die 'non-reciprocal' is, met  
name dus gebaseerd op vrijwillige bijdrage in productieve  
gemeenschappen, zonder directe wederkerigheid. Maar dat principe kan  
natuurlijk niet gelden in de sfeer van schaarse fysieke goederen. Daar  
is dus of wederkerigheid of 'uitwisseling' nodig, en kan de markt haar  
rol blijven spelen. Maar dan wel een markt die niet langer synoniem is  
met een systeem van eindeloze materiële groei, maar wel een markt die  
geïnformeerd is door het peer to peer principe. Deze evolutie is reeds  
aan de gang: fair trade, social entrepreneurship, blended value  
toepassingen, dit zijn allemaal marktvormen die rekening houden zowel  
met de natuurlijke grenzen aan de groei, als met het partnership  
principe.

Uiteraard gaat zo'n fundamentele evolutie niet naadloos, en met name  
moeten we een fundamenteel probleem zien op te lossen, nl. een  
wederkerigheidsmechanisme van de monetaire sfeer van schaarse goederen,  
naar de sfeer van sociale innovatie. Peer productie creëert immense en  
exponentiele groei van de gebruikswaarde, maar de monetisering ervan  
groeit slechts lineair aan. Maar dit is voor een volgende bijdrage.

--
The P2P Foundation researches, documents and promotes peer to peer  
alternatives.

Wiki and Encyclopedia, at http://p2pfoundation.net ; Blog, at  
http://blog.p2pfoundation.net; Newsletter, at  
http://integralvisioning.org/index.php?topic=p2p

Basic essay at http://www.ctheory.net/articles.aspx?id=499; interview  
at  
http://poynder.blogspot.com/2006/09/p2p-very-core-of-world-to-come.html
BEST VIDEO ON P2P:  
http://video.google.com.au/videoplay?docid=4549818267592301968&hl=en-AU

KEEP UP TO DATE through our Delicious tags at  
http://del.icio.us/mbauwens

The work of the P2P Foundation is supported by  
http://www.ws-network.com/04_team.htm

______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).