nettime-nl: PhotoShop 1989

[Peter Mertens <petermertens@bajazzo.net>]

(Op zoek naar een oud stuk (wie wil dat lezen?) over het Gerrit Rietveld
Medialab - zie http://www.gerritrietveldacademie.nl voor de site in aanbouw
- vond ik dit. Ik denk uit 1989, en geschreven voor' Macintosh Magazine'
maar nu Photoshop is geworden wat Wordperfect toen was aardig om terug te
lezen. Doe er uw goed mee, ik leg de diskette weer op zolder.

Peter Mertens

-------------

PHOTOSHOP

-Inleiding.

Ik heb het gezien, ik was erbij, het is echt waar, want wacht maar, ik heb
er een foto van gemaakt. Even naar de fotowinkel want de kiekjes zijn
klaar.
Foto's zijn echt. Vaak zijn ze echter dan echt, want het harde bewijs dat
ik iets gezien heb is niet dat ik me herinner dat ik het gezien heb, maar
dat ik er een foto van heb. Ons geheugen is een fotoboek geworden.
 ________________________________________________
Mijn werkelijkheid is een foto van mijn geboorte, een foto van mijn eerste
stapjes, een foto van mijn eerste meisje, een foto van mijn einddiploma en
een foto van mij op vakantie. Maar ook Erik Breukink drukt zijn wiel 2cm
later over de finish, Ben Johnson spurt weg, Rijkaard spuugt Völler. Of:
Prinses Stephanie in d'r blootje op het strand, Ayatollah Khomeiny rolt uit
z'n kist, het lijk van Ceausescu op een achterplaatsje. Het is waar, ik heb
het gezien. Maar wat te denken van de foto's van Gorbatsjov zonder
wijnvlek, Vliegende Schotels en Monsters van Loch Ness? Mijn waarneming van
de werkelijkheid is toch al zo complex. Hoe is het eigenlijk mogelijk dat
ik een beeld dat zich als ruimtelijke vorm, stereoscopisch, in het volle
kleurenspectrum ruisend, riekend en vooral dynamisch bewegend ook herken
als werkelijkheid als het plat, statisch, ingekaderd en in zwartwitte
grijstinten wordt getoond? Ja. Wie met de werkelijkheid wil goochelen en de
toeschouwer wil manipuleren doet er het best aan de camera te pakken en de
meest fantastische werkelijkheid in beeld te vangen.
En er wat aan toe voegen. Want naast het hele arsenaal van filters en
lenzen voor de camera dat het beeld vertekend, kenden we natuurlijk de
schaar en lijmpot, of de retoucheerkwast, of natuurlijk  -sinds beelden
middels elektronische bronnen (televisies, telefaxen en andere digitale
zaken) tot ons krijgen-: de computer. Was de gemiddelde lezer al onbewust
gewend geraakt aan talloze montages die werden gemaakt met behulp van dure
en zware computers als Quantels Paintbox, de Aesthedes, de Apollo, de
Cubicom en wat al niet meer zij, met de komst van Adobe's Photoshop is het
aan ons Macintosh gebruikers om de werkelijkheid bij elkaar te fantaseren.


________________________________________________
De grafische industrie kent een lange traditie en de taakverdeling tussen
de diverse specialisten waren heilige huisjes. Hoe groter de produktie, hoe
scherper men zich bij z'n leest hield. De introduktie van
computertechnieken en vooral laserbelichters hebben de zaken overhoop
gehaald. Met name het ooit als Desktop Publishing geïntroduceerde fenomeen
'Electronic Publishing' zorgde ervoor dat, nadat iedereen even dacht nu
álles zelf te kunnen doen, de disciplines opnieuw gerangschikt werden en de
taken opnieuw verdeeld. De Macintosh en Adobe's Postscript beïnvloedden de
zaken doorslaggevend. Hoewel het kwalitatief betere zetwerk nog steeds
geleverd wordt door bijvoorbeeld Berthold en Monotype zetmachines zijn ook
die inmiddels overgeschakeld op de mogelijkheid om middels Macintoshes en
paginaopmaakprogramma's te worden aangestuurd. Zetwerk wordt op maat
geleverd inclusief de reguliere beeldelementen als lijnen, kaders,
rasterfonts en kleine tekeningetjes in zwartwitte lijnen. De ontbrekende
schakels in de elektronische produktiegang zijn de 'halftoon' en
kleurillustraties, waarvan de fotografie het belangrijkste deel
vertegenwoordigd. De grafische verwerking van schilder- en tekenwerk
gebeurde inmiddels voornamelijk middels fotografische opnamen. Voor zover
het verwerking voor druk aangaat is dat de taak van de lithograaf. Veel
publikaties die geheel met de Macintosh worden geproduceerd melden in het
colofon dat het fotomateriaal op de conventionele/ouderwetse manier
verwerkt is. Ouderwets is natuurlijk ook de relativeren, want de meeste
lithografische bedrijven hebben daar al geruime tijd elektronische
fotoscanners voor ter beschikking. het eindprodukt is dan (kleurgescheiden)
films, waarin de halftonen van het oorspronkelijke beeld is zijn vertaald
in rasterpunten: dikkere voor meer zwart, kleinere voor minder. Als de
puntjes maar klein genoeg zijn geven ze het optische effect van
grijstinten. Opgedeeld in de vier gestandariseerde drukkleuren Cyaan,
Magenta, Geel en Zwart (Process CMYK) leveren die scanners lithografische
films voor die respectievelijke hoeveelheid kleur op. Voor het op de plaats
zetten van die plaatjes in de opmaak is dan nog (een kleine) lithografisceh
ingreep nodig. Het ligt voor de hand om ook die laatste stap in binnen het
bereik van de elektronische uitgever te willen halen.  Omdat dan alle
voordelen van het elektronische bewerken -digitaal plakken, knippen,
modificeren, bijkleuren wegpoetsen, dulpliceren, spiegelen, roteren en eÝc.
en 'Wat U Ziet Is Wat U Krijgt' en het tijd- en kostenbesparende rechtreeks
uitdraaien op film- in eigen hand zijn. Om al dat werk uit handen te nemen
van de lithograaf komt er nog wel wat bij kijken, niet alleen de
investering in apparatuur en software, maar ook het vergaren van de kennis
om dat te besturen, alswel de alle opgedane kennis van de lithografie zelf.

Wat betreft apparatuur is het (behalve het beeldmateriaal zelf, met een
slecht, idee- en krachteloos beeld wordt het nooit wat) ten eerste nodig
een goede scanner aan te schaffen die kleur kan opnemen van op- en
doorzichtmodellen, foto's en diaas. Onontbeerlijk is de juiste software
daarbij, die een groot aantal keuzes al aan het begin laat maken, en snel
werkt. Om duidelijk te zijn: zoals het er nu voorstaat is dat nog niet te
krijgen. Er zijn scanners en programma's, maar ze zijn te duur, te langzaam
en onvolledig. Het is (even) afwachten, de ontwikkelingen zijn gaande.
Ten tweede is een loodzware Macintosh noodzakelijk, zeker als het voor een
kostendekkende produktie moet worden ingezet. Dat wil nu zeggen: Een
Macintosh FX met kleurenmonitor, 32bits kleurenkaart, 8Mb intern geheugen
en minstens 80Mb opslagcapaciteit. En pracht van een bakbeest, waar even
voor in de beurs moet worden getast.
Ten derde (een combinatie van) de juiste beeldverwerkingsprogrammatuur. Na
de introduktie van Image Studio FotoMac en Digital Darkroom was men op de
goede weg, nu is het de beurt aan Adobe Photoshop en zoals u verder op zult
lezen, er is niets te klagen. Wel zal het noodzakelijk blijven om er andere
programma's naast te gebruiken. Een verantwoorde investering.
Als vierde is een goede laserprinter belangrijk, hoewel het te beoordelen
resultaat voor zetwerk en typografie voldoende in de buurt blijft van het
eindresultaat, is een resolutie van 300 dpi te weinig om een goed oordeel
te geven over de kwaliteit. 600 dpi lijkt een vereiste en natuurlijk
eigenlijk liever meteen een kleurenlaserprinter. Er valt over de
prijsprestatieverhouding weinig meer te zeggen dan dat het (even) afwachten
is, de ontwikkelingen zijn gaande.
Als laatste is er natuurlijk goed servicebureau nodig dat de uitdraaien op
film maakt. Voor het juiste resultaat moet men daar meer willen doen dan
alleen maar het commando 'print' geven. Men dient te weten wat de
mogelijkheden zijn om het resultaat bij te sturen, een idee hebben van het
gewenste eindprodukt in visueel en technisch opzicht en bereid zijn die
ingrepen zelf te verrichten, zonder dat het materiaal op en neer moet.
Overigens zullen ze natuurlijk in het bezit moeten zijn van bovengenoemde
hardware, software en kennis. Geen gering vereiste dus en een servicebureau
die aan die eisen kan voldoen is goud waard.
Het is duidelijk en eerder gezegd: De ontwikkelingen zijn gaande, het is
aan de gebruiker om te kiezen in hoeverre daar aan deel genomen moet worden.
________________________________________________
Ter overweging: De storm die al een jaar of vier op weg is de hele
grafische industrie overhoop te blazen, woedt nu als frisse wind op het
gebied van de beeldverwerking en de lithografie. Om te weten hoe het na de
storm ervoor staat, of er een tak in uw portiek is komen te liggen, of de
hoed van de buurman in de vijver is gewaaid is het niet nodig om in de
storm buiten te lopen. Je weet ook hoe het er voor staat als je pas naar
buiten gaat als de storm is gaan liggen en binnen te luisteren naar het
huilen van de wind. Hoewel het, ondanks de risico's natuurlijk wel leuk is
om eens lekker mee te waaien en de ontwikkelingen onder je neus te zien
gebeuren.

Dezer dagen lopen er heel wat mensen lekker mee te stormen, want, laten de
realiteit onder ogen zien, elke Macintoshgebruiker wil kennis nemen van de
actuele gebeurtenissen, en spectaculaire spiksplinternieuwe programma's
komen van over de oceaan aanwaaien nog voor ze in Nederland in de officiële
handel verkrijgbaar zijn. PhotoShop, het nieuwe fotoretouch,
beeldmanipulatie en (kleuren)schilderprogramma van Adobe vergaat het niet
anders. Iedereen is benieuwd en wil er even aan snuffelen. De plaatjes van
de meestormers zijn hier en daar te zien, menigeen waant zich
kunstenaar/fotograaf en maakt montages dat het een lust is die vervolgens
klakkeloos en effect belust worden gefilterd met elke nieuwe optie. Find
Edges! Add Noise! Despeckle! Gaussian Blur! Motion Blur! Blur! Blur More!
Je kan het ze eigenlijk niet kwalijk nemen. PhotoShop schotelt ze een rijke
maaltijd voor en als je niet weet waarom je zou moeten eten, weet je ook
niet waar je moet beginnen.

PhotoShop is gemaakt voor een variëteit van artiesten. Art directors die
met kleurbijstellingen de juiste sfeer willen treffen, 'elektronische
uitgevers' die een deel van een foto willen isoleren, accentueren of
vrijzetten, fotografen die hun foto willen retoucheren (al is het alleen
maar het 'uitstippen' van de stofvlekjes) of grafisch ontwerpers en
tekenaars die met bestaand fotomateriaal een nieuw samengesteld en
illustratief beeld willen maken. Of anders wel 'beeldtechnologen' die zich
als elektronisch kunstenaar willen storten op die nieuwe mogelijkheden van
het nabootsen van de werkelijkheid en op die manier imaginaire werelden
willen maken. Vanzelfsprekend is PhotoShop gereedschap voor (digitale)
servicebureaus en zetterijen die het kunnen gebruiken als middel om
kleurscheidingen te produceren. Overigens lijkt PhotoShop voornamelijk
geschikt voor de produktie van beeldmateriaal dat (op papier) gedrukt moet
worden, maar de eindresultaten zijn (gezien het aantal beeldformaten en
standaards dat ondersteund wordt) natuurlijk geschikt voor andere media,
als diaas, film, video, overheadsheets en bijvoorbeeld op het
computerbeelscherm zelf, toegepast in interactieve mediaŠ
________________________________________________
Wat heeft PhotoShop hen te bieden?
PhotoShop heeft zeer veel te bieden en het symphatieke is dat het op het
eerste gezicht geen overdreven indruk maakt. De gebruikers interface geeft
een rustige indruk en dat maakt het makkelijk om na het opstarten gewoon
ergens te beginnen, de gereedschapskist toont vertrouwd gereedschap: het
handje, gommetje, potloodje, emmertje en de lasso uit MacPaint, maar ook
het vergrootglas en blendtool uit Illustrator, het croptool uit PageMaker
en bijvoorbeeld het stempel en de airbrush (drukgevoelig met een Wacom
tekenbord!) uit PixelPaint, het vingertje uit ImageStudio. Een mooi
allegaartje om je thuis bij te voelen. Hoewel je met dat gereedschap in
beginsel uit de vrije hand zou kunnen tekenen is het waarschijnlijker dat
er verder gewerkt wordt op een alreeds met een ander programma gemaakt
beeld. Daartoe ondersteund PhotoShop de belangrijkste gangbare standaards.
Niet alleen MacPaint, Pict, PixelPaint,  EPS en TIFF, maar opmerkelijk
genoeg wordt er voorzien in conversies van Compuserve GIF, PIXAR, Scitex,
TGA en zelfs Amiga IFF. Ieder levert weer specialistische zijmenus op waar
het de resolutie, schermformaat en het het aantal bitlagen kan worden
gekozen, ook 24 bits, zelfs als er (maar) met een 8 of 16bits kaart wordt
gewerkt. Kortom vooralsnog is het moeilijk een plaatje te vinden dat
PhotoShop niet lust.
Vervolgens moet er wel worden gekozen in binnen welke standaard het beeld
bewerkt gaat worden, PhotoShop biedt verschillende zoals de Bitmap,
GrayScale, RGB en CMYK Color van welke twee laatste de afzonderlijke
beeldlagen bewerkt kunnen worden. Natuurlijk is het weer mogelijk de
beelden in de verschillende schermstandaards op schijf op te slaan.
Naast het bewerken van de beelden met het bekende tekengereedschap is het
mogelijk delen te selecteren en met diverse filters te bewerken. Naast de
gangbare methode om delen te selecteren met rechthoek en lasso (waarachter
toch weer een groot aantal opties verscholen gaat, zoals het zeer flexibele
'feather' dat zachte randen oplevert) is de 'magic wand' een prachtig stuk
gereedschap. Door simpel te klikken in een vorm, die uit meer kleuren en
grijswaarden bestaat wordt worden de randen van het grijswaarden gebied
gezocht en de vorm gescheiden van de achtergrond, afhankelijk van de
instelling van het 'tolerance value' en 'fuzziness'. Om duidelijker te
zijn: zo plukt men met een klik van de 'magic wand' één druif van de tros.
Omdat ook het opnieuw in de fruitmand 'pasten' van de druif middels de
'paste controls' weer talloze varianten biedt (doorschijnend, wel/niet in
donkere delen, minder of meer 'fuzz')moet het duidelijk zijn dat alleen met
deze mogelijkheden het hek om nieuwe werkelijkheden te bouwen van de dam
is.
Van elk beeld of deel van het beeld kan de helderheid, kontrast en
kleurverzadiging in talloze nuances worden bijgesteld. Het is jammer dat
waar het knippen en plakken talloze zijmenus's kent PhotoShop hier wat
achter blijft in verfijning, niet altijd kunnen de waarden cijfermatig
worden ingegeven en bijvoorbeeld ontbreken de Pantone kleuren, die toch als
standaard gelden. Juist op een fractie meer of minder van een kleur kan een
plaatje staan of vallen. Overigens is het onmogelijk de hypothetische
zestien miljoen kleuren met slechts Rood Groen en Blauw van een monitor te
laten zien, evenals dat de drukkleuren CMYK in veel tinten tekort schieten,
en de Pantone waaier heeft (zelfs met de halve nummers)  vanzelfsprekend
geen zestien miljoen. Kunstschilder Maarten Ploeg zoekt nog steeds naar
zijn favoriete kleur groen die hij slechts met olieverf kan bereikenŠ
Natuurlijk kan er naar hartelust worden gespiegeld, geroteerd, verstoord,
verbreed en versmald worden. Daarboven de al genoemde toeters en bellen:
Add Noise, Blur, Blur More, Custom, Despeckle, Diffuse, Facet, Find Edges,
Fragment, Gaussian Blur, High Pass, Maximum, Median, Minimum, Mosaic,
Motion Blur, Offset, Sharpen, Trace Countour en Unsharp Mask met ieder weer
eigen verfijningen en het zal u duidelijk zijn dat het eind zoek is. Het
zelfde eind waar beeldend kunstenaar Peter Struyken al een paar jaar
geleden naar op zoek was.

Tot slot de uitgebreide mogelijkheden om een afdruk van een beeld te
krijgen. Adobe lijkt een volledig Pre-Print programma te hebben ingebouwd.
Naast de noodzakelijk paskruisen, grijsschalen en snijlijnen is het
mogelijk om rechtstreeks vanuit PhotoShop te kiezen voor diverse vormen van
rasters, ronde, elliptische, lijn- en vierkante rasters en natuurlijk
kunnen de CMYK kleuren gescheiden worden uitgedraaid in elke wenselijk
vorm. Negatief, gespiegeld in in verschillende rasterhoeken en dichtheden.

Een belangrijke teleurstelling is dat na alle krachtige mogelijkheden om
een beeld kompleet in de vorm en kleur te krijgen moet en ook dat ondanks
de uitgebreide afdrukmogelijkheden de uiteindelijke kwaliteit in druk
achter blijft bij conventioneel verwerkingmethoden en ook bij elektronische
montage systemen als Scitex en dat na een imposante investering aan
apparaten, programma's en kennis. Een ander punt is dat het natuurlijk leuk
is om te imponeren met de volledige trukendoos van PhotoShop, maar waar bij
paginaopmaak een tekst en vorm bij voortduring moet kunnen veranderen een
beeld op z'n hoogst een enkele kleine ingreep nodig heeft. Bij het aanbod
van een zo grote trukendoos is het natuurlijk belangrijk uit te gaan van
een goed idee. Pogingen om een slecht idee met technisch geweld beter te
maken zijn zinloos.
________________________________________________
Illustrator Henri Lucas had een eenvoudig ideetje om het het mannetje in de
storm in beeld te brengen: Een boompje, een blaadje, een mannetje, een
hoedje en hondje moesten de elementen zijn van een kleurrijke herfststorm.
Met PhotoShop moest het een fluitje van een cent zijn. Henri had een
zwartwit vakantiefoto van een boom in Frankrijk, een blaadje werd in het
plantsoen gevonden, de hoed, het mannetje en de hond werden gewoon met verf
en kwast op papier geschilderd.


Conclusie: PhotoShop is een prachtig stuk gereedschap en op een ingetogen
manier gepresenteerd, daarbij het gegeven dat (ondanks dat meer beter is)
het in beginsel zelfs op een Macintosh Plus draait maakt dat het vooralsnog
de beste keuze uit de 'beeldontwikkelaars' is.


c o p y r i g h t   P e t e r   M e r t e n s -


--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.